Kiedy przysługuje mi obrońca z urzędu?

Kodeks postępowania karnego wymienia sytuacje, w których oskarżonemu przysługuje prawo do posiadania obrońcy z urzędu, który to obrońca wyznaczany jest wówczas z listy obrońców.

Pierwszą tego rodzaju sytuacją jest wykazanie przez oskarżonego, że nie jest on w stanie ponieść kosztów obrony z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Podstawą odmowy przez Sąd wyznaczenia obrońcy z urzędu nie może być skorzystanie przez oskarżonego z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2030 oraz z 2018 r. poz. 1467).

Badaniu podlega stan majątkowy oskarżonego w chwili złożenia wniosku o ustanowienie obrońcy z urzędu, a nie hipotetyczne założenie. Wyznaczenie obrońcy z urzędu winno zatem nastąpić zarówno w sytuacji, gdy oskarżony w ogóle nie ma środków na pokrycie kosztów obrony z wyboru, jak i wówczas, gdy posiadane środki są na tyle skromne, że nie pozwalają na pokrycie tych kosztów oraz utrzymanie siebie i swej rodziny na podstawowym poziomie. Nie można przyjmować, że wyznacznikiem tej sytuacji majątkowej jest ukryte źródło dochodów skazanego i jego potencjalne możliwości zarobkowe. Co więcej, na ocenę sytuacji majątkowej podejrzanego/oskarżonego nie powinny mieć wpływu również takie okoliczności, jak: nieskomplikowany charakter sprawy, sytuacja ekonomiczna Skarbu Państwa, czy też fakt nadużywania przez oskarżonego alkoholu.

Oskarżonemu przysługuje również prawo do posiadania obrońcy z urzędu w sytuacji, gdy w przypadku obrony obligatoryjnej nie posiada on obrońcy z wyboru. Obrona obligatoryjna ma miejsce w przypadkach, gdy oskarżony musi mieć obrońcę (tj. postępowanie nie może toczyć się bez udziału obrońcy).

– oskarżony nie ukończył 18 lat;

– oskarżony jest głuchy, niemy lub niewidomy;

– zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy zdolność oskarżonego do rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona;

– zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.

Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę. Okoliczności te mają charakter wyłącznie podmiotowy – tzn. dotyczący osoby oskarżonego, a nie charakteru sprawy (np. jej skomplikowanego stanu faktycznego lub prawnego). Okoliczności utrudniające obronę będą zatem wiązały się głównie z nieporadnością oskarżonego, wynikającą np. z jego podeszłego wieku czy trudności w komunikowaniu się, co spowoduje, że oskarżony nie będzie w stanie realizować obrony sam – bez pomocy swojego obrońcy. Ponadto oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązków Obrońca musi również być obecny na rozprawie głównej toczącej się przeciwko żołnierzowi odbywającemu zasadniczą służbę wojskową albo pełniącemu służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego przed wszystkimi sądami wojskowymi.

Obrońca z urzędu jest ustanawiany imiennie co do zasady przez prezesa sądu lub referendarza sądowego, a decyzja w tej kwestii zapada w formie zarządzenia. Podkreślenia wymaga również fakt, iż pomiędzy działaniem obrońcy z wyboru oraz obrońcy z urzędu nie może występować różnica w poziomie staranności.

Skontaktuj się z nami, jeśli potrzebujesz specjalistów z zakresu prawa karnego. Codziennie pomagamy oskarżonym chroniąc ich oraz zapewniając profesjonalną obsługę - kontakt.